Spartanci iz Hamruna, ljudi koji su navikli na čekanje poput Veležovog

Iako se nakon žrijeba gotovo isključivo govorilo o armenskom Alashkertu kao potencijalnom rivalu FK Velež Mostar u 2. kolu kvalifikacija za UEFA konferencijsku ligu, ekipa Ħamrun Spartans F.C. je fantastičnim drugim poluvremenom revanš utakmice omogućila navijačima Veleža radost zbog mogućnosti da ovogodišnje ljetovanje planiraju na Malti, pitoresknoj državici u Sredozemlju.

Obzirom da je Alashkert u ovu sezonu ušao s reputacijom ekipe koja je u protekloj sezoni igrala grupnu fazu Konferencijske lige, pobjeda Spartansa čini se kao iznenađenje. Međutim, oni su u dvije utakmice bili značajno bolji protivnik i zasluženo prošli dalje. U prvom duelu, koji nije obilovao prilikama, Hamrun je diktirao tempo, a slična priča se nastavila i u revanšu. Tokom prvog poluvremena, Spartansi su dozvolili samo jedan šut po golu Alashkertu, istovremeno šutiravši 9 puta prema golu Armenaca. I kada je drugo poluvrijeme počelo kao iz nagore noćne more, golom Alashkerta, to je bio znak za samo još veću ofanzivu koja je u samo 20 minuta rezultirala sa 4 pogotka.

Bio je ovo prvi nastup i prva pobjeda Hamrun Spartansa u UEFA takmičenjima još od 1992. godine. Tada su u okviru kvalifikacija za Kup pobjednika kupova, i pored pobjede na domaćem terenu, izbačeni od strane Maribora. Zanimljivo, ta utakmica Hamruna i Maribora bila je prvi duel u UEFA takmičenjima nekog od klubova iz bivše Jugoslavije od njenog raspada. Zanimljivo je i da su Spartansi punih 30 godina čekali povratak na evropsku scenu, nešto što se definitivno može porediti sa Veležovim čekanjem od 1988. godine, koje je prekinuto prošlog ljeta. U nekom grubljem smislu, moglo bi se možda Hamrun okarakterisati i kao malteški Velež.

Nevjerovatna historija

Prije nego se detaljnije posvetimo Spartansima, treba se upoznati i sa Republikom Maltom, jednom od najmanjih, ali i istovremeno četvrtom najgušće naseljenom državom na svijetu. Kako najveći dio površine čini glavni grad Valletta sa svojim predgrađima, Malta se smatra jednom od specifičnih grad-država i svakako najurbanijom državom EU. Specifičan geografski položaj rezultirao je bujnom historijom, pa su se na Malti smjenjivali razni vlastodršci, koji su u tom trenutku imali prevlast na Mediteranu. Od Feničana, Rimljana, Vandala, Bizantijaca, Arapa, Normana, preko sicilijanskog kraljevstva, Malteškog reda, Napoleona i britanske krune, Malta dobija punu nezavisnost tek 1964. godine. Sve ovo je Maltu učinilo jednom od kulturološki najspecifičnijih i najdiverzificiranijih zemalja svijeta.

I pored nezavisnosti, priznavali su Elizabetu II kao svoju kraljicu sve dok nisu postali punopravna članica Commonwealtha. Engleski se zadržao kao službeni jezik, mada je u svakodnevnoj upotrebi najčešći malteški, koji je u osnovi miks arapskog i italijanskog. Shodno tome, većina populacije bez problema govori italijanski. Utjecaj Britanije je bio toliko jak da se i dalje vozi lijevom stranom ulice. Još neke zanimljive činjenice uključuju informaciju da je godišnji broj stranih turista na Malti tri puta veći od broja stanovnika, što je usko povezano sa činjenicom da se na Malti nalazi 10 spomenika svjetske baštine zaštićenih od strane UNESCO (po čemu su, u odnosu na površinu, svakako prvi na svijetu), da imaju čak 14 javnih praznika godišnje i naravno, najvišu prosječnu godišnju temperaturu od svih evropskih država. Uz savršenu klimu, sasvim dovoljno da navijači Veleža imaju razlog više za ovo gostovanje.

Nogometni savez Malte jedan je od najstarijih u Evropi, osnovan 1900. godine, a klubovi od sezone 1961/62 učestvuju u UEFA takmičenjima (dakle, i prije sticanja nezavisnosti). Ipak, ni činjenica da je Malta treća najmanja UEFA članica koja ima svoju ligu (iza Gibraltara i San Marina), ne smeta da u prvoj ligi, koja već decenijama nosi naziv Premier liga, u sezoni 2022/23 nastupa čak 14 klubova. Sve utakmice se igraju na tri stadiona, a iako još nije ozvaničeno, Velež će vjerovatno imati priliku igrati na stadionu napravljenom u čast stogodišnjice nogometnog saveza Malte koji je smješten odmah pored nacionalnog stadiona u Ta’Qaliju.

Hamrun Spartansi su osamdesetih godina prošlog stoljeća imali zlatno doba kada su 4 puta osvajali titulu prvaka i igrali Kup šampiona. U to vrijeme, jednu sezonu (na zalasku karijere) za klub je odigrao i Tony Morley, bivši engleski reprezentativac i osvajač titule prvaka Evrope sa Aston Villom. Od tada, uslijedio je najmračniji period u historiji, sa ispadanjima u drugu ligu i klub dugo nije bio u vrhu malteškog fudbala. Stoga su većina igrača Malte koji su poznati zagriženim ljubiteljima kvalifikacija za velika takmičenja i koji su obilježili tamošnji fudbal u proteklim decenijama, poput Busuttila, Brincata, Buttigiega Mifsuda, Schembrija, Andrei iI Gilbert Agiusa, Carabotta i slični, u širokom luku zaobilazili Spartanse.

Oprobani recept sa velikom zvijezdom pokušali su ponoviti i u sezoni 2017/18 kada je doveden, tada 36-godišnji Cristian Zaccardo, prvak svijeta sa Italijom iz 2006. godine, ali klub je završio tek u sredini tabele. Povratak na vrh uslijedio je u sezoni 2020/21, koja je 10. marta prekinuta zbog nadolazećeg vala pandemije COVID-19. Hamrun Spartansi, koji su nakon 23 kola bili na vrhu tabele proglašeni su prvacima, baš kao i Floriana godinu ranije, a liga Malte je postala jedina u UEFA koja je dva puta uzastopce sezonu prekinula zbog pandemije COVID-19. Ipak, priča je dobila “treće poluvrijeme”, jer je Hamrun Spartansima uskraćen nastup u kvalifikacijama za Ligu prvaka zbog namještanja utakmica iz 2013. godine.

Spartansi nisu amateri

Zanimljivo, i pored toga što je broj stranaca ograničen na 8 po ekipi, u Premier ligi Malte prošle sezone nastupilo je čak 166 stranaca (ovaj broj uključuje i druge EU državljane koji su izuzeti od pravila o 8 stranaca), od čega najviše Brazilaca (28), Srbijanaca (13) i Argentinaca (10). Trenutno, jedini BiH igrač na Malti je Haris Dilaver, koji brani boje Vallette. Prije njega, na Malti su se okušali i Bahrudin Atajić, Edin Murga, Aleksandar Kosorić, Goran Galešić, Nedo Turković, Miloš Galin, Admir Vladavić, Senad Repuh, ali niko od njih nije ostavio dublji trag.

Nastupi klubova s Malte u UEFA takmičenjima mogu se okarakterisati kao solidni, obzirom da su već desetak godina pozicionirani oko 45. mjesta na UEFA listi evropskih liga. To znači da su iza Premier lige Malte i lige koje se često smatraju kudikamo boljim, poput crnogorske, makedonske, gruzijske ili islandske. Doduše, nije zgoreg napomenuti i da je malteška liga profesionalna, za razliku od liga mnogih mikrodržavica sa kojima se Maltu redovno poredi, a koje joj kvalitetom nisu ni blizu.

Iz trenutne perspektive, 45. pozicija Malte na UEFA listi čini se kao maksimum, a posljedica je činjenice da se klubovi s Malte jako dobro obračunavaju sa slabijim od sebe, ali i redovno skidaju velike skalpove. Tako je, primjerice, u posljednjih nekoliko godina, Valletta izbacila luksemburški Dudelange, Balzan azerbejdžansku Keslu, Bikirkara u najboljem nastupu jednog malteškog kluba ikad Široki Brijeg i škotski Hearts, Floriana sjevernoirski Linfield, a Gzira, u vjerovatno najvećem iznenađenju i kultnoj utakmici na Poljudu, splitski Hajduk (značaj ove pobjede se najbolje ogleda u činjenici da na Malti ovu pobjedu nazivaju „Hajduk miracle“). Međutim, svi ovi rezultati su u drugom redu kada se ima u vidu da je Birkirkara u sezoni 2015/16 savladala londonski West Ham sa 1-0 i tek nakon penala nesretno ispala. Tada je za ovaj tim nastupao italijanski napadač Fabrizio Miccoli, koji je na vrhuncu igrao sjajan fudbal u Seriji A, a upravo je on dao gol West Hamu. Svakako, sve ovo su podaci koji pozivaju na dodatni oprez.

Stručni štab Veleža će analizom utakmica s Alashkertom vjerovatno dobiti dodatnu potvrdu da Hamrun Spartansi nisu amaterski i bezazlen protivnik, iako će sasvim sigurno u javnosti biti stvorena slika o „ribarima, poštarima i kuharima“ s Malte. Spartansi nastoje da igraju dopadljiv fudbal, teže posjedu, a i golovi nakon prekida protiv Alashkerta pozivaju na dodatni oprez u tom segmentu.

Dobra vijest je da su i Hamrun Spartansi doživjeli velike promjene prije ove sezone. Joseph Mbong je otišao u Izrael, u ekipu Kiryat Shmone, Darko Gojković se vratio u Srbiju, u Budućnost Valjevo, Franklin Sasare je novi igrač švicarskog drugoligaša Vaduza, a prvi napadač Faissal El Bakhtaoui će od ove sezone igrati u nižim italijanskim ligama. Ekipa je uglavnom sastavljena od internacionalaca.

Od domaćih igrača, tu su gotovo isključivo reprezentativci (kojih sada Spartansi daju najviše): golman Bonello, veznjaci Camenzuli i Guillaumier, napadač Corbalan i najiskusniji, stoper Steve Borg koji je i kapiten reprezentacije Malte s međunarodnim iskustvom obzirom da je branio boje Aris Limasolla s Kipra. U sredini, igru diriguje Brazilac Emerson, uz kojeg su Ognjen Bjeličić, doskorašnji član Radničkog iz Niša, te Hrvat Roko Prša, koji je prije desetak dana stigao iz slovenačkog Aluminija. U napadu su Brazilac Jonny i Afrikanci Dodo (Zelenortska Ostrva) i Mashike (DR Kongo).

U dvomeču s Alashkertom nije nastupao Luke Gambin, igrač koji je fudbalsko obrazovanje stekao u Engleskoj, a nakon igranja u League Two, uglavnom za Barnet i Colchester, prošle sezone skrasio se na Malti odakle je porijeklom, pa bi njegovo igranje predstavljalo dodatnu opasnost za odbranu Veleža. Konačno, na klupi Hamrun Spartansa je Branko Nišević, pedesetogodišnji Srbijanac koji je cijelu svoju fudbalsku karijeru, što igračku, što trenersku, proveo na Malti. Stoga, o njemu i nema puno podataka, a i kako već odavno nema nikakve veze s ovdašnjim fudbalom, besmisleno ga je posmatrati u tom kontekstu.

Jedan podbačaj u historiji

Konačno, žrijeb je naše klubove ukrstio s protivnicima s Malte 6 puta do sada (jedino smo protiv klubova iz Crne Gore imali više duela). Najprije je Zrinski u okviru Intertoto kupa 2006. godine izbacio Marsaxlokk s ukupnih 4-1, a godinu dana kasnije Sarajevo je istog protivnika u okviru kvalifikacija za Ligu prvaka eliminisalo rezultatom 9-1. Sarajevo je i 2012. putovalo na Maltu, kada su u 1. kolu kvalifikacija za Evropa ligu eliminisali Hibernians (9-6). Tri godine kasnije, Željezničar je bio bolji od Balzana (3-0), 2018. Zrinjski od Vallette (3-2).

Jedino je Široki Brijeg, u sezoni 2016/17, nakon remija 1-1 na Pecari, poražen sa 2-0 i eliminisan od Birkirkare. Malteški klubovi su, i pored očitog napretka kojem svjedočimo u posljednjem desetljeću, tek jedanput uspjeli proći dva uzastopna kola u UEFA takmičenjima (pomenuti uspjeh Birkirkare u kvalifikacijama za Evropa ligu, kada ih je nakon eliminacije Širokog i Heartsa zaustavio Krasnodar). Stoga, nadamo se da će se i Hamrun Spartansi zaustaviti na uobičajenoj normi za malteške klubove.

*Zabranjeno je svako preuzimanje sadržaja bez dozvole autora i navođenja izvora. | PLBiH - Premijer liga BiH.